Wędrówki Humanisty. Prace dedykowane profesorowi Tadeuszowi Miczce
W książce Wędrówki Humanisty. Prace dedykowane profesorowi Tadeuszowi Miczce (tu spis treści) opublikowanej przez Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice 2022, pod redakcją Anny Maj, Ilony Copik przy współpracy Justyny Kucharskiej znalazł się mój tekst zatytułowany „Decydujący moment” versus „uciekające obrazy”. O teoretycznych i filozoficznych refleksjach Henri Cartiera-Bressona na temat fotografii.
W roku 1952 ukazała się jedna z najważniejszych książek fotograficznych w historii – Images à la sauvette (w wersji francuskiej) i The Decisive Moment (w wersji angielskiej) Henriego Cartiera-Bressona. W prezentowanym artykule dokonuję reinterpretacji wielu nagromadzonych sądów i odczytań tego tekstu oraz staram się zrekonstruować podstawowe wyznaczniki fotofilozofii artysty określanego mianem „oka stulecia”. W tekście obok analizy najgłośniejszego tekstu fotografa przywoływane są także jego liczne wypowiedzi, wywiady i pomniejsze teksty, które składają się na oryginalną wykładnię medium fotograficznego. Decydujący moment obrósł w olbrzymią literaturę, którą poddaję krytycznej lekturze po to, by zweryfikować niektóre z funkcjonujących od lat bezkrytycznie przyjmowanych sądów i upraszczających odczytań rozważań Cartiera-Bressona. Tłem tych rozważań i punktem odniesienia są odwołania do praktyki artystycznej i fotoreporterskiej fotografa.
Książkę tak charakteryzuje jedna z redaktorek:
Profesor Miczka nie lubi jubileuszów. A jednak pierwotny zamysł tego tomu powstał w związku z jubileuszem 70. urodzin Profesora. Złożyły się na niego teksty podarowane Profesorowi przez jego wieloletnich przyjaciół, współpracowników i uczniów. Nie jest to jednak tylko specyficzny dla środowiska naukowego (na swój sposób mało funkcjonalny) prezent urodzinowy – nie jest to bowiem jedynie księga jubileuszowa. Naszym zamiarem było stworzenie monografii naukowej, która ukazywałaby istotne i aktualne aspekty współczesnej egzystencji człowieka. To jednocześnie drogi i ścieżki poszukiwań badawczych członków różnych środowisk intelektualnych, których szlaki przecinały się z drogami Profesora w ciągu wielu lat intensywnej pracy naukowej. Tworzą one naszym zdaniem pewną logiczną całość, mozaikowy obraz uzupełniających się ujęć i perspektyw, obejmujących kulturę, komunikację i media – od literatury, przez teatr, film, po najnowsze technologie. Teksty te wchodzą ze sobą w dialog, ukazując różne obszary i problemy, ważne dla współczesnego człowieka. Znaleźć tu można zarówno tematy lokalne, jak i uniwersalne; mikro- i makronarracje; skoncentrowane na odkrywaniu przeszłości, jak i odważnie wybiegające w przyszłość; ukazujące kulturę w detalu i zbliżeniu oraz próbujące kreślić szerokie panoramy, a może nawet tworzyć monumentalne master-shoty.
Anna Maj, Szlaki, drogi, ścieżki…