PIOTR ZAWOJSKI

Wiesław Godzic, Telewizja i jej gatunki. Po „Wielkim Bracie”

Tekst był publikowany w  „Zeszytach Telewizyjnych” 2004, nr 6.

Być może trudno w to uwierzyć, ale gdyby dokonać przeglądu autorskich monografii dotyczących telewizji – napisanych przez polskich badaczy – to tylko z lekką przesadą można by stwierdzić, iż na ich policzenie wystarczą palce obu rąk. Liczba prac zbiorowych zresztą wcale też nie jest imponująca. Jednocześnie książki takich autorów jak Marcin Czerwiński (Telewizja wobec  kultury 1973), Włodzimierz Sappak (Telewizja i my 1976), Krzysztof Teodor Toeplitz (Szkice edynburskie czyli system telewizji 1979) czy Aleksander Kumor (W stronę telewidza. Studia i szkice 1988) – dzisiaj można czytać wyłącznie jako swoiste świadectwa czasu, bowiem ich wartość jako prac tłumaczących fenomen telewizyjnego medium jest dzisiaj znikoma. W ostatnich latach ukazało się kilka, kilkanaście książek poświęconych telewizji, ale jeśli weźmiemy pod uwagę miejsce i rolę telewizji w panoramie medialnej naszej rzeczywistości, to sytuacja wydaje się cokolwiek zdumiewająca. (więcej…)

Barbara Kita, Między przestrzeniami. O Kulturze nowych mediów

Tekst był publikowany w „Kinie” 2003, nr 5.

 Polskie piśmiennictwo poświęcone szeroko rozumianym nowym mediom audiowizualnym to wciąż jeszcze ilościowo bardzo skromnie reprezentowana dziedzina refleksji nad współczesną kulturą, zwłaszcza jeśli chodzi o monografie autorskie. Cieszy zatem każda nowa pozycja, zwłaszcza jeśli Autor(ka) podejmuje temat, trop badawczy dotąd niezbadany i czyni to z autentyczną pasją poznawczą.
Tak jest niewątpliwie w przypadku książki Barbary Kity – Autorka postawiła przed sobą zadanie tyleż ambitne, co niesłychanie trudne, a mianowicie przyjrzenie się z perspektywy badacza nowych mediów fundamentalnej kategorii określającej funkcjonowanie człowieka w świecie, jaką jest przestrzeń. (więcej…)

Krzysztof Loska, Dziedzictwo McLuhana – między nowoczesnością a ponowoczesnością

Tekst był publikowany w „Kwartalniku Filmowym” 2002, nr 37-38.

Książka Krzysztofa Loski jest pierwszą polską próbą monograficznego ujęcia spuścizny teoretycznej kanadyjskiego „proroka mediów elektronicznych” Marshalla McLuhana. Już sam ten fakt potraktować można jako wydarzenie sporej rangi, bowiem na dobrą sprawę recepcja jego myśli w Polsce nigdy nie wykroczyła poza poziom felietonowych odwołań do najsłynniejszych  konceptów. Podejrzewać nawet można, iż wielu domorosłych „znawców” mediów używając z ochotą określeń „globalna wioska”, „przekaźnik jest przekazem”, media „zimne” i „gorące” nie zdawało sobie sprawy, kto jest ich autorem. To zresztą może być również dowodem na fakt, iż, „dziedzictwo” kanadyjskiego myśliciela zawędrowało pod strzechy, „odrywając” się od autora i żyjąc niejako samodzielnie. (więcej…)

Widzieć, myśleć, być. Technologie mediów. Wybór, wstęp i opracowanie Andrzej Gwóźdź

Tekst był publikowany w „Kinie” 2002, nr 10.

 Nie sposób prezentując antologię Widzieć, myśleć, być nie przypomnieć dwóch poprzednich wydawnictw przygotowanych przez Andrzeja Gwoździa: Po kinie?… Audiowizualność w epoce przekaźników elektronicznych ukazało się w roku 1994, Pejzaże audiowizualne. Telewizja. Wideo. Komputer w roku 1997. Choć „komponowaniu” każdego ze wspomnianych tomów przyświecała jakaś naczelna myśl, zasada organizująca (dobrze zresztą eksplikowana przez podtytuły publikacji), to zasadniczo mogą one być traktowane jako uzupełniająca się wzajemnie trylogia. Być może zresztą, z perspektywy tak potraktowanej całości, tracą swą krytyczną moc pojawiające się po publikacji kolejnych części głosy krytyczne odnoszące się do zasadności doboru tekstów przez autora antologii. (więcej…)

Piękno w sieci. Estetyka a nowe media. Pod red. Krystyny Wilkoszewskiej

Tekst był publikowany „Sztuce i Filozofii” 2000, nr 18.
 
„To, że geometria eskadry lotniczej, symfonia ognia karabinowego i woń zgnilizny domagają się własnej estetyki wojennej, nie jest dziś dla nas niczym nowym, brzmi raczej archaicznie niż krwiożerczo i skandalizująco. […] Dziś bowiem można powiedzieć, że kabina pilota jest prafenomenem estetycznym bezbolesnego futuryzmu”. Tak pisał na początku lat dziewięćdziesiątych niemiecki filozof i teoretyk nowych mediów Norbert Bolz, proklamując „estetykę cyfrową, a wywodził ją w prostej linii z budowanych jeszcze w czasie II wojny światowej symulatorów lotów. Obecnie szeroko rozumiana symulacja stała się (wraz z towarzyszącą jej kategorią symulakry)  jedną z podstawowych figur epistemologicznych współczesności, wystarczy przywołać chociażby myśl Gilles’a Deleuze’a, Paula Virilio, czy też Jeana Baudrillarda. (więcej…)

Teledyskursy. Telewizja w badaniach współczesnych. Pod red. Roberta C. Allena

Tekst był publikowany w „Kinie” 2000, nr 5.

 Nicholas Negroponte, prorok „cyfrowego zbawienia”, nie ma złudzeń co do przyszłości urządzenia, przed (z) którym około roku 1990 ludzie na całym świecie spędzali około 3,5 biliona godzin dziennie. „Szybkość rozwoju komputerów osobistych – pisze – jest tak wielka, że przyszła telewizja otwarta musi się na nich opierać![…] Innymi słowy produkcja telewizorów nie ma przyszłości. Telewizor przyszłości to ani więcej, ani mniej, tylko produkt przemysłu komputerowego: wyświetlacze zapełnione tonami pamięci i dużą mocą obliczeniową. […] Niezależnie od wyglądu – będzie to komputer”. (więcej…)

Andrzej Gwóźdź, Obrazy i rzeczy. Film między mediami; Pejzaże audiowizualne. Telewizja. Wideo. Komputer. Wybór, wstęp i opracowanie Andrzej Gwóźdź

Tekst był publikowany w „Kwartalniku Filmowym” 2000, nr 29-30.
 

Kiedy w roku 1994 Andrzej Gwóźdź opublikował pierwszą na rynku polskim antologię poświęconą elektronicznym mediom audiowizualnym Po kinie?…Audiowizualność w epoce przekaźników elektronicznych, pozycja ta z miejsca stała się obowiązkową lekturą nie tylko filmo- i medioznawców, ale i szerokich kręgów badaczy współczesnej kultury. Niewątpliwy sukces tej publikacji skłonił autora do kontynuacji, czego efektem stała się kolejna antologia tekstów zagranicznych autorów (francuskich, amerykańskich, niemieckich i angielskich), zatytułowana Pejzaże audiowizualne. Telewizja. Wideo. Komputer. Warto w tym miejscu dodać, iż trzecia część tej nieformalnej „serii” jest przygotowywana i, miejmy nadzieję, ukaże się wkrótce.

(więcej…)

Współczesna niemiecka myśl filmowa. Antologia. Od projektora do komputera. Wybór, wstęp i opracowanie Andrzej Gwóźdź

Tekst był publikowany w „Śląsku” 2000, nr 3.

W roku 1992 ukazała się pionierska na polskim rynku książki filmowej antologia Niemieckiej myśli filmowej. Obejmowała ona pisma teoretyczne poświęcone kinu i filmowi z obszaru Niemiec do roku 1945, a także Republiki Federalnej Niemiec i Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Chronologiczna prezentacja dorobku niemieckiej myśli filmowej została w tym wydawnictwie doprowadzona do połowy lat osiemdziesiątych („najnowszy” tekst pochodził z roku 1983). Autorem wyboru, opracowania i obszernego wstępu prezentującego dorobek niemieckiej teorii filmu był Andrzej Gwóźdź. „Jedynka” na stronie tytułowej zapowiadała kontynuację, ale wypadało poczekać jeszcze siedem lat, by pojawiła się „dwójka”. Tym samym niezwykle ambitne zamierzenie prezentacji wyboru dokonań teoretyków filmu z Niemiec („czasowo” podzielonych) uzyskało swoje zwieńczenie. (więcej…)

Pejzaże audiowizualne. Telewizja. Wideo. Komputer. Wybór, wstęp i opracowanie Andrzej Gwoźdź

Tekst był publikowany w „Śląsku” 1998, nr 7.

 Kiedy na początku lat siedemdziesiątych Mieczysław Porębski opublikował głośną książkę zatytułowaną Ikonosfera,  świadomość kształtowania się nowego paradygmatu kulturowego opartego na dominacji obrazu nad słowem, nie była jeszcze powszechnie uznawana i akceptowana. Choć już w latach sześćdziesiątych Marshall McLuhan, „prorok elektronicznego zbawienia”, jak go określano, konstatował schyłek „galaktyki Gutenberga”, tzn. formacji kulturowej opartej na dominacji linearnego porządku pisma, to dopiero następne lata należy uznać za prawdziwy czas ustanawiania epoki „po-Słowia”. Ten czas George Steiner określił mianem „epilogu” epoki, w której rządziło pismo. „Sednem przyszłości – mówił Steiner – jest ‘bajt’ i liczba”.

(więcej…)

Neil Postman, Technopol. Triumf techniki nad kulturą

Tekst był publikowany w „Śląsku” 1996, nr 6.
 
Neil Postman, amerykański krytyk i teoretyk kultury, koncentruje swoje zainteresowania badawcze na problematyce komunikacji społecznej. Chociaż może trzeba byłoby powiedzieć nieco inaczej: Postmana interesują bowiem szczególnie okoliczności wyczerpania się klasycznych paradygmatów rządzących komunikacją społeczną, co prowadzi do implozji wszelkiego komunikowania, jako przekazywania informacji. Implozja przekazywania znaczeń w obiegu społecznym ustanawia modus antykomunikacji, co szczególnie widoczne jest w symulowaniu „pracy informacyjnej”, która odbywa się w wiadomościach telewizyjnych. (więcej…)

Zygmunt Bauman, Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności

Tekst był publikowany w „Śląsku” 1996, nr 2.

„Jak żyć mądrze w czasie niepewności”, jak radzić sobie z chaosem i kakofonią czasów ponowoczesnych, jak nie poddawać się presji panoptycznego porządku współczesności, jak wreszcie żyć moralnie w czasach pozbawionych „luksusu pewności moralnej, jaka oferuje etyka”? Czy filozofia, socjologia, etyka traktowane z osobna i całościowo jako humanistyczna refleksja nad kondycją człowieka ponowoczesnego mogą nam pomóc w odpowiedzi na te fundamentalne pytania?

(więcej…)

Andrzej Gwóźdź, Technologie widzenia, czyli media w poszukiwaniu autora: Wim Wenders

Tekst był publikowany w „Kwartalniku Filmowym” 2005, nr 49-50. 

Chyba nie specjalnie dziwić może fakt, iż tak wytrawny znawca kina niemieckiego jak Andrzej Gwóźdź postanowił napisać książkę poświęconą prawdopodobnie najważniejszemu obecnie artyście filmowemu Niemiec – Wimowi Wendersowi. Ale nie byłby przy tym sobą, gdyby swój zamiar sportretowania twórcy Nieba nad Berlinem sprowadził do „zwykłej” pracy monografisty, swoistego towarzysza filmowych i intelektualnych podróży swego bohatera, bo i on sam kino postrzega między innymi jako środek do prowadzenia specyficznego dyskursu metakinowego, ba, metamedialnego. Gwóźdź zatem okazuje się być podobny w swym pomyśle do samego Wendersa – tak, jego kino jest punktem wyjścia, ale cel jest znacznie szerszy, tak jak dla reżysera same filmy są tylko fragmentami jego, powiedzmy to  bez przesady, filozoficznych spekulacji nad naturą obrazu, obrazowości, widzeń(ia). (więcej…)

Tekst był publikowany w „artPapierze” 2006, nr 7 (55).

 Bywanie na europejskich festiwalach poświęconych sztuce nowych mediów, i szerzej zjawiskom cyberkultury, wiąże się często z doświadczeniami ambiwalentnymi. Oto bowiem będąc na jednej z najważniejszych tego typu imprez po raz kolejny odczuwam brak zjawisk wyjątkowych, nowatorskich, takich, które w momencie kontaktu z nimi zapisują się nie tylko w krótkotrwałej pamięci, ale pozostawiają trwały ślad, osadzają się głębiej, dają poczucie obcowania ze zjawiskami wykraczającymi poza jednorazowość danej ekspozycji, takimi, które będą żyły dłużej aniżeli pamięć o nich w pofestiwalowych relacjach i notach biograficznych ich twórców. Kiedy rozmawiam z dyrektorem artystycznym transmediale – Andreasem Broeckmannem – na krótką chwilę udziela mi się jego, nieco urzędowy (choć przecież w tym środowisku „urzędowość” to określenie niespecjalnie adekwatne) entuzjazm, ale kiedy po jakimś już czasie staram się zrekonstruować najważniejsze wydarzenia tej, odbywającej się już po raz dziewiętnasty, imprezy – mam coraz więcej wątpliwości. (więcej…)